BESLENMENİN SAÇ ve TIRNAK ÜZERİNE ETKİLERİ

Protein Enerji Malnütrisyonu

Protein-enerji malnütrisyonu boy ve kilo ölçülerinin normal değerlerinden daha az olduğu durumlar için kullanılan bir terimdir. Marasmus ve Kwashikor olmak üzere 2 alt tipi vardır.Marasmus genellikle 5 yaşından küçük çocuklarda görülen, ön planda kalori eksikliği sonucu oluşan üçgen yüz,amenore,gergin karın, anal veya rektal prolapsus gibi klinik özellikler gösteren , deri altı yağ dokusu miktarının azaldığı durumdur.Kwashiokor ise anne sütü ile beslenmenin sona ermesinden sonra gelişen , protein eksikliğinin ön planda olduğu ve buna bağlı olarak yaygın ödemin görüldüğü bir hastalıktır.Marasmuslu çocukların saçları ince ve kırılgan olabilir. Kwashiokorlu hastalarda daha fazla deri bulguları gözlenmektedir.

Mikrobesin Eksikliği

Mikrobesin eksikliği tüm dünyada yaklaşık 2 milyar insanı etkilemektedir. Genel olarak dünyada 740 milyon insanda iyot eksikliği yaklaşık 1 milyar insanda da demir eksikliği bulunmaktadır. Demir ve iyot eksikliği gelişmekte olan ülkelerin hala önemli bir sağlık sorunudur.

Demir

Demir eksikliği tüm dünyada en sık görülen beslenme yetersizliği tablosudur. 16-49 yaş arası kadınlarda demir eksikliği prevalansı  %12-15 arasında olup demir eksikliği anemisi görülme oranı %2-4 oarak belirtilmiştir. 50 yaş üstündeki  kadınlarda demir  eksikliği görülme oranı %6-9 arasında iken demir  eksikliği anemisi  görülme oranı yaklaşık %2’dir. 16-69 yaş arasındaki erkeklerde demir eksikliği prevalansı %2 olup demir eksikliği anemisi prevalansı %1’den daha azdır. 70 yaş üstü erkelerde ise demir eksikliği daha sık görülür.Demir eksikliği prevalansı %4 olup demir eksikliği anemisi  %2 oranında görülmektedir.Demir eksikliğinin  en önemli nedenleri diyetle yetersiz alım,gebelikte ve küçük çocuklarda olduğu gibi ihtiyacın arttığı durumların  varlığı ve parazit infeksiyonlarına (kancalı kurt,şiştozomiyazis vs.)bağlı kronik kayıptır.H2 reseptör antagonistleri,proton pompa  inhibitörleri,non-steroid antiinflamatuar  ilaçlar gibi bazı ilaçlarda demir emiliminin azalmasına neden olabilir.Anne sütünde de demir konsantrasyonu düşüktür.Demir eksikliğinde  yaygın telogen saç dökülmesi görülürken bunun hangi mekanizma ile gerçekleştiği bilinmemektedir.Demir  eksikliği  ile saç dökülmesi  arasındaki  ilişkinin incelendiği çalışmalarda demir ekliğinin özellikle kadınlarda sikatrisyel olmayan alopesiye neden olduğu bildirilmiştir.Yine bu çalışmaların bir kısmında demir eksikliği ile alopesi areata,androgenetik alopesi,telogen effluvium ve yaygın saç dökülmesi arasında ilişki kurulmuşken ;bir kısmı bu görüşü desteklememektedir.Demir eksikliğinde tırnak plağı merkezden çökerek konkav bir şekil almaya  başlar.Bu deformite kaşık tırnak(koilonişi)olarak isimlendirilir.Kaşık tırnak (koilonişi)oluşumunun mekanizması bilinmemektedir.Ancak demir eksikliği anemisinde görüldüğünü bildiren yayınlar olduğu gibi (4,5,8,10,11),hemokromatozis tanılı bir hastada da  görüldüğünü bildiren yayınlar mevuttur.Esansiyel bir amino asit olmayan sistin eksikliğinde ve hipertiroidi hastalarında da koilonişi gelişebileceği bildirimiştir.

Çinko

Yaklaşık 1 milyar insanda çinko eksikliği bulunmaktadır. Çinko eksikliğinin ana nedeni hayvansal gıdalardan fakir bir diyet ile beslenmedir. Eser element olarak görev yapan çinko hücre bölünmesi, nükleik asit metabolizması ve koenzim olarak görev yapan yaklaşık 300 enzimin fonksiyonu için gereklidir. Akrodermatitis enteropatika otozomal kalıtımla geçen, barsaklarda özellikle duodenum ve jejunumdan çinko emiliminin bozulmasıyla karakterize bir hastalıktır. Anne sütünde ilk 3 ay çinko düzeyi çok yüksek olmasına rağmen yeni doğanlardada çinko eksikliği görülebilmektedir. Çinko eksikliğinde deride bazı sorunlar görülebilmektedir. Çinko eksikliğinde saç dökülmesi çok sık raslanan bir durumdur.  Çinko ile tırnak hastalıkları arasındaki ilişki hakkında az sayıda yayın bulunmaktadır.

Selenyum

Selenyum esansiyel eser elementlerden biridir. Yiyeceklerde en fazla bulunan formu selenosistein ve selenometiyonindir. Selenyum eksikliğinde hücre yapı ve işlevinde bozukluklar meydana gelir. Saçlarda çinko eksikliğine benzer şekilde bozukluklar görülebilir. Selenyum aşırı eksikliklerinde saç dökülmeleri ve Terry tırnaına benzer tırnak yatağı bozuklukları görülebilir. Selenyum eksikliğinde olduğu gibi fazlalığındada saç ve tırnaklarda çeşitli rahatsızlıklar görülebilir.

Bakır

Anne sütünde bulunma miktarı düşüktür. Wilson hastalığı bakırın özellikle karaciğerde,sinir sisteminde ve diğer dokularda birikmesi sonucu meydana gelen kalıtımsal bir hastalıktır. Bazı Wilson hastalarında deri değişiklikleri gözlenmiştir. En dikkat çekici noktası tırnaklarda mavi lunuladır ve bu hastaların % 10 unda görülmektedir.

Biotin

Biotin suda çözünen bir vitamindir.  Hücrelerin büyümesinde ve gelişmesinde önemli rolü vardır. Hücre içinde bulunan 5 karboksilaz enzimi için kofaktördür.Uzun süreli paranteral beslenme, uzun süre antikonvülzan ilaç kullanımı , aşırı alkol kullanımı , gebelik vb durumlar biotin eksikliğine neden olabiLİR.

A Vitamini

A vitamini eksikliği genelliklegelişmekte olan ülkelerdeki küçük çocuklarda ve hamile kadınlarda gözükmektedir. Bu vitaminin eksikliğinin ana nedeni A vitamini içeren besinlerden fakir beslenmedir. A vitamini eksikliğinde görülen esas bulgular gözlerle ilgili olup deride görülen esas klinik tablo phrynodermadır. Bu hastalık sıklıkla Güney Asya’da görülmektedir. A vitamini eksikliğine bağlı phrynoderma tanısı almış bir hastada saçların kaba ,kuru ve dağınık olduğu belirtilmiştir. Herhangi bir tırnak bozukluğu bulgusuna rastlanmamıştır. Fakat A vitamini fazlalığında kırılgan tırnak yapısı sıklıkla görülmektedir.

C Vitamini (Askorbik Asit)

Askorbik asit kollojen,karnitin ve dopamin sentezi için gerekli olup insan vücudunda sentez edilemez. Alım eksikliğinde 1 ila 3 ay arasında depoların azaldığı gözlenmektedir. Eksikliğinde skorbüt adı verilen hastalık meydana gelmektedir. Skorbüt her yaşta görülebilmekle beraber yeni doğanlarda nadiren görülmektedir.Erişkin hastalarda tanısal bir bulgu olan tirbuşon benzeri saç şekli çocuklarda nadiren görülür.

Esansiyel Yağ Asitleri

Esansiyel yağ asitleri eksikliği linoleik asit , linolenik asit  ve uzun zincirli yağ asitleri eksikliğinde oluşmaktadır. Esansiyel yağ asidi eksikliği protein enerji malnütrisyonu olan çocuklarda , düşük doğum ağırlıklı  bebeklerde , emilim bozukluğu olanlarda ve uzun süre paranteral yolla beslenenlerde görülmektedir.   Erişkinlerde cerrahi operasyonları takiben gelişebilmektedir.uzun süreli eksikliklerinde saç ve kaşlarda seyrelme vebeyazlaşmalar gözükmektedir.

Karotenoidler

Bitkiler tarafından sentez edilirler. Meyve ve sebzelerde en çok beta-karoten bulunmaktadır.Tırnak üzerindeki etkileri bilinmemektedir.

B-12 Vitamini

B12 vitamini eksikliğinde saçta beyazlaşmalar  ,el ve ayak tırnaklarında koyu renk çizgilenmeler ve tırnak yataklarında solukluklar görülebilmektedir.

Kaynak: Dermatoz dergisi sayı:4